نقشه فاز دو (نقشه اجرایی یا تفصیلی)
در این مقاله، به معرفی شرح خدمات نقشه‌های فاز دو کارهای ساختمانی و جزئیات معماری که با نام طراحی تفصیلی، نقشه‌های اجرایی یا نقشه‌های محله دوم طراحی نیز شناخته می‌شوند پرداخته‌ایم. نقشه‌های اجرایی بخش مهمی از فرایند ساخت هستند و به‌عنوان یک راهنمای جامع برای معماران، مهندسان و پیمانکاران عمل می‌کنند. این نقشه‌ها اطلاعات دقیقی در مورد طراحی یک ساختمان از جمله ابعاد، مصالح و روش‌های ساخت آن ارائه می‌دهد. این نقشه‌ها در پروسه طراحی یکی از مهم‌ترین ابزارها هستند، زیرا به طراحان اجازه می‌دهد تا ایده‌های خود را بیان کنند و اطلاعات فنی را به طور مؤثر منتقل کنند.
فرایند ایجاد نقشه‌های ساختمانی با ایجاد یک طرح مفهومی توسط معمار یا طراح آغاز می‌شود. این طرح اولیه اغلب با استفاده از طرح‌های دستی ایجاد می‌شود که به طراح اجازه می‌دهد ایده‌های مختلف را بررسی کند و عناصر طراحی مختلف را با ارائه آلترناتیوهای مختلف آزمایش کند. پس از نهایی‌شدن طرح مفهومی، طراح نقشه‌های دقیق‌تری از جمله پلان طبقات، ارتفاعات، مقاطع و جزئیات ایجاد می‌کند.
یکی از مهم‌ترین مهارت‌های موردنیاز برای ایجاد نقشه‌های ساختمانی، توانایی نمایش دقیق اجسام سه‌بعدی در فضای دوبعدی است. این امر مستلزم درک کامل پرسپکتیو، تناسبات، و مقیاس و همچنین مهارت‌های فنی موردنیاز برای ایجاد نقشه‌های خطی دقیق است. مهارت‌های طراحی نیز برای ایجاد جزئیات دقیق، مانند چارچوب در و پنجره، پله‌ها و سایر عناصر معماری ضروری است.
غالب معماران و طراحان علاوه بر طرح‌های دستی و طراحی‌های خطی، از نرم‌افزار طراحی به کمک کامپیوتر (CAD) نیز برای ایجاد نقشه‌های ساختمانی استفاده می‌کنند. نرم‌افزارهای CAD مانند رویت و اتوکد به طراحان اجازه می‌دهد تا نقشه‌های دقیق و اجرایی کارآمد را به‌سرعت ایجاد کنند و همچنین امکان اصلاح و بازنگری آسان نقشه‌ها را در صورت نیاز فراهم می‌کند. بااین‌حال، حتی با استفاده از نرم‌افزار CAD، مهارت‌های طراحی همچنان ضروری است، زیرا طراحان باید همچنان بتوانند اشیای سه‌بعدی را در فضای دوبعدی به طور دقیق نشان دهند.
یکی دیگر از جنبه‌های مهم نقشه‌های ساختمانی، توانایی انتقال اطلاعات فنی به‌صورت واضح و مؤثر است. این امر نه‌تنها به مهارت‌های طراحی قوی نیاز دارد، بلکه به درک کامل روش‌ها و مصالح ساختمانی و مسائل اجرایی نیز نیاز دارد. به‌عنوان‌مثال، یک طراح باید بتواند ابعاد و محل قرارگیری عناصر سازه‌ای مانند تیرها و ستون‌ها و همچنین مصالح مورداستفاده در ساخت آنها را به طور دقیق نشان دهد.
پیمانکاران و سازندگان برای اطمینان از اینکه سازه را مطابق با مشخصات طراح می‌سازند، به نقشه‌های اجرایی نیاز دارند. نقشه‌های واضح و دقیق می‌تواند به جلوگیری از خطاها و سوءتفاهم‌ها کمک کند و همچنین با استفاده از این نقشه‌ها می‌توان اطمینان حاصل کرد که ساختمان تمام شده با دید طراح مطابقت دارد.
یکی از چالش‌های ایجاد نقشه‌های ساختمانی، نیاز به تعادل بین خلاقیت و دقت فنی است. درحالی‌که معماران و طراحان اغلب بر ایجاد طرح‌های منحصربه‌فرد و از نظر بصری چشمگیر تمرکز می‌کنند، آنها همچنین باید اطمینان حاصل کنند که طرح‌های آنها می‌تواند ایمن و کارآمد ساخته شود. این امر مستلزم درک کامل قوانین و مقررات ساختمانی و همچنین مهارت‌های فنی موردنیاز برای ایجاد نقشه‌های دقیق و اجرایی است.
نقشه‌های ساختمانی علاوه بر کاربردهای عملی آنها در فرایند ساخت‌وساز، می‌توانند در نوع خود آثار هنری نیز باشند. بسیاری از معماران و طراحان نقشه‌هایی را ایجاد می‌کنند که نه‌تنها از نظر فنی دقیق هستند، بلکه از نظر بصری نیز خیره‌کننده هستند. از این ترسیمات می‌توان برای انتقال دیدگاه طراح به مشتریان و ذی‌نفعان استفاده کرد و همچنین می‌تواند به‌عنوان الهام‌بخش دیگر طراحان و هنرمندان باشد.
به‌طورکلی، طراحی یک ابزار ضروری برای ایجاد نقشه‌های ساختمانی است. این ابزار به طراحان اجازه می‌دهد تا ایده‌های خود را بیان کنند و اطلاعات فنی را به طور مؤثری در میان بگذارند، و نقش مهمی در خود فرایند ساخت‌وساز دارد. نقشه‌های ساخت‌وساز چه با دست یا با استفاده از نرم‌افزار CAD ایجاد شوند، نیاز به ترکیبی از مهارت فنی و خلاقیت و همچنین درک کامل روش‌ها و مصالح ساختمانی دارند.
مراحل طراحی ساختمان
بر اساس ضابطه شماره 855 سازمان برنامه‌وبودجه، تهیه نقشه‌های ساختمانی در سه مرحله انجام می‌گیرد:
- طراحی مفهومی
- طراحی پایه
- طراحی تفصیلی یا همان فاز دو
مطابق تعریف، طراحی مفهومی، بخشی از فرایند طراحی است که در آن فرایندهای اصلی و کارکرد نظام‌های (سیستم‌های) عمده تشکیل‌دهنده طرح تعیین می‌شود. در این فرایند ممکن است بیش از یک گزینه برای برآورده‌ساختن اهداف طرح ارائه گردد.
طراحی پایه نیز بخشی از فرایند طراحی است که در آن ساختارهای اصلی طرح بر اساس مفهوم تأیید شده در مرحله طراحی مفهومی تعیین می گرد. در این مرحله، فرایندها به‌روشنی تعیین و کارکردهای اصلی تمامی سیستم‌ها و سازه‌های تشکیل‌دهنده طرح مشخص می‌شود.
اما طراحی تفصیلی که قبلاً با نام فاز دو شناخته می‌شد، مرحله‌ای از فرایند طراحی است که در آن محاسبات و تهیه نقشه‌های لازم در مقیاس مناسب و با جزئیات کافی به‌نحوی‌که اجرای آن با ابهام یا مشکلی مواجه نشود و همچنین ویژگی مواد و روش ساخت برای هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده طرح و مشخصات فنی آنها نیز تعیین می‌گردد. تدقیق و تکمیل مدارک و مستندات لازم برای تبیین روش‌های اجرا (منطبق با کلیات روش‌های اجرایی تأیید شده در مرحله قبل) از جمله برنامه زمانی اجرا و برآورد هزینه‌های اجرای طرح و تهیه گزارش خلاصه پروژه نیز در این مرحله انجام خواهد شد. علاوه‌برآن تهیه اسناد مناقصه نیز در این مرحله صورت خواهد پذیرفت.
فهرست موارد تحویلی نقشه‌های فاز دو یا طراحی تفصیلی:
مواردی که در طراحی تفصیلی یا همان طراحی فاز دو به کارفرما باید تحویل داده شود شامل نقشه‌های اجرایی و فاز دو چهار رشته معماری، سازه، تأسیسات الکتریکی، تأسیسات مکانیکی و همچنین اسناد تکمیلی است که در زیر فهرست شده‌اند:
لیست مدارک و نقشه‌های موردنیاز طراحی تفصیلی یا نقشه‌های فاز دو معماری:
- پلان‌های طبقات در برگیرنده آرایش مبلمان در فضاهای مهم و اساسی پروژه و اندازه‌گذاری به مقیاس 1:50
- پلان عمومی طبقات به مقیاس 1:50
- پلان کف‌سازی طبقات به مقیاس 1:50
- پلان مبلمان طبقات به مقیاس 1:50
- پلان اندازه‌گذاری طبقات به مقیاس 1:50
- پلان معکوس (سقف کاذب و روشنایی) طبقات به مقیاس 1:50
- نقشه فرش کف (کارلاژ) محوطه‌سازی فضای باز محوطه و بام به مقیاس 1:50
- بزرگ‌نمایی از فضاهای خاص پروژه به مقیاس 1:20
- بزرگ‌نمایی آشپزخانه به مقیاس 1:20
- بزرگ‌نمایی لابی آسانسور به مقیاس 1:20
- بزرگ‌نمایی راه‌پله‌ها و دسترسی‌های عمومی شامل پلان‌ها و برش‌ها به مقیاس 1:20
- بزرگ‌نمایی فضاهای تر شامل آبدارخانه، سرویس‌های بهداشتی و حمام شامل پلان‌ها و نماها به مقیاس 1:20
- جزئیات قرارگیری تجهیزات و نصبیات فضای داخل و خارج به مقیاس 1:20
- جزئیات اجرایی جداکننده در فضا داخل و خارج به مقیاس 1:20
- جزئیات اجرایی عناصر محوطه‌سازی به مقیاس 1:20
- جزئیات کف‌سازی به مقیاس 1:10
- جزئیات اجرایی کاشت گیاهان (ضخامت و عمق خاک و کود مناسب عمق کاشت ریشه گیاهان و…) به مقیاس 1:20
- جدول نازک‌کاری فضاها شامل مشخصات کلی مصالح مصرفی در نازک‌کاری نما و محوطه متناظر با هر فضا
- برش‌ها به تعداد موردنیاز به مقیاس 1:50 در برگیرنده فضاهای خالی (Void) راه‌های دسترسی طبقات، نحوه ارتباط طبقات و نیم طبقات راه‌های ارتباط افقی (راهروها و پله‌ها).
- جزئیات سقف کاذب و کنترل موقعیت تأسیسات و تجهیزات در سقف به مقیاس 1:20
- نماها از جهات قابل‌رؤیت بنا به مقیاس ۱/۵۰ با ذکر تجهیزات و مصالح کاربردی در آن همراه با اندازه‌گذاری ۲۲-۱-۴ برش سرتاسری دیوار (wall section) به مقیاس 1:20
- جزئیات اتصالات بخش‌ها و نصب الحاقات کاربردی ابزارهای پاک‌سازی نما سایه‌بان‌ها و… و زینتی به نمای اصلی و سیستم‌های مختلف به‌کاررفته در نما به یکدیگر به مقیاس 1:20
- تیپ‌بندی در و پنجره‌ها به مقیاس 1:20
- جزئیات اجرایی عمومی و اختصاصی به مقیاس 1:20
لیست مدارک و نقشه‌های موردنیاز طراحی تفصیلی یا فاز دو سازه:
- نقشه‌های پیشرفته سازه به مقیاس 1:100
- فایل محاسباتی سازه
- فایل محاسباتی فونداسیون
- توضیحات نقشه‌ها و الزامات عمومی سازه
- پلان عمومی فونداسیون (شالوده) و میل‌گردهای تقویتی فونداسیون و دیوارهای حائل به مقیاس 1:100
- پلان جانمایی شمع بتنی به مقیاس 1:100
- جزئیات شمع بتنی شامل نما به مقیاس 1:50 و مقطع شمع به مقیاس 1:20 یا 1:25
- مقاطع فونداسیون به مقیاس 1:20 یا 1:25
- جزئیات دیوار حائل به مقیاس 1:20 یا 1:25
- جزئیات طول وصله‌های هم‌پوشانی طول و شعاع خم میل‌گردها به مقیاس 1:10
- پلان جانمایی دیوار بتنی به مقیاس 1:100
- پلان تیپ‌بندی ستون‌ها به مقیاس 1:100
- پلان تیپ‌بندی صفحه‌ستون‌ها و جزئیات صفحه‌ستون به مقیاس 1:10
- پلان جانمایی مهاربندها به مقیاس 1:100
- جزئیات دیوار بتنی و نحوه اتصال آن به سقف و فونداسیون به مقیاس 1:10 یا 1:20
- نمای ستون‌ها به مقیاس 1:50 و مقاطع آنها به مقیاس 1:20
- پلان تیر ریزی سقف‌ها به مقیاس 1:100
- جزئیات سقف به مقیاس 1:10
- نمای تیرهای بتنی مقیاس افقی 1:50 یا 1:75 و مقیاس عمودی 1:50 و مقاطع آنها به مقیاس 1:20 یا 1:25
- مقاطع تیرهای فولادی به مقیاس 1:10
- نمای مهاربندها به مقیاس 1:50 و مقاطع آن به مقیاس 1:10
- جزئیات دال بتنی به مقیاس 1:10
- جزئیات اتصال تیر به ستون، تیر به تیر، جزئیات دستک تیرها در اتصالات درختی، اتصال وصله تیر و ستون، اتصال مهاربند، جزئیات خرپا و… به مقیاس 1:10 (مقیاس نمای خرپا بستگی به ابعاد خرپا دارد)
- جدول میل‌گردهای مصرفی
- جدول مقاطع و ورق‌های مصرفی
برای دانلود نمونه نقشه فاز دو رایگان می‌توانید به وب‌سایت معماری مارکت مراجعه کنید.
